خدمات نظارت فنی مهندسین ناظر، بر اساس قانون ارجاع کار و پس از انعقاد قرارد فیما بین مالک و ناظر و تایید برگ شروع به عملیات توسط ناظر، آغاز می گردد. نظارت مهندس ناظر ساختمان بر عملیات اجرائی ساختمان ” نظارت مستمر” می باشد. در موارد مشتمل بر حضور 4 ناظر از چهار رشته، نظارت ساختمان جمعی بوده و به هیچ وجه جنبه نوبتی و جداگانه ندارد . مهندس ناظر، باید قبل از پذیرش مسئولیت سنگین حرفه نظارت، سواد آکادمیک و دانشگاهی خود را با تجربه کاری ترکیب کند. سپس با تسلط نسبت به اصول فنی و مقررات ملی ساختمان، همچنین یادگیری مهارت های مستند نگاری، اقدام به پذیرش این حرفه خطیر و ارائه خدمات ساختمانی به جامعه نماید
در حال حاضرکارهای ارجاع شده توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان به مهندسان به صورت تک ناظره و چهار ناظره می باشد
تمام مسئولیت های حرفه ای نظارت ساختمان از لحاظ سازه، معماری، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی و نقشه برداری بر عهده یک نفر مهندس عمران یا مهندس معمار می باشد. فقط در شرایط کنونی پس از درخواست مالک جهت دریافت کنتور برق و طی شدن مراحل اداری از طریق سیستم ارجاع برق اماکن، یک نفر مهندس برق جهت کنترل اقدامات انجام شده انتخاب می شود که متاسفانه در بسیاری از موارد به علت اینکه ساختمان در مراحل پایانی می باشد بسیاری از موارد نادیده انگاشته می شود
مسئولیت نظارت به صورت جمعی و بر اساس تخصص برعهده 4 نفرمی باشد. یکی از افراد مهندس ناظر ساختمان (مهندس عمران یا مهندس معمار) علاوه بر وظایف فردی خود، مسئولیت هماهنگی با سایر ناظرین و مکاتبات با مراجع صدور پروانه و … را عهده دار می شود و عنوان ناظر هماهنگ کننده به وی داده می شود.
ناظر هماهنگ کننده شخصی حقیقی یا حقوقی دارای پروانه اشتغال و صلاحیت نظارت در رشته معماری یا عمران است که بر اساس شرح خدمات مهندسان رشته های ساختمان، مسئول هماهنگی بین تمامی ناظران در هر ساختمان یا مجتمع یا مجموعه ساختمانی و تسلیم کننده گزارش های مرحله ای کار به شهرداری، سازمان استان و یا سایر مراجع ذی ربط می باشد. در زیر برخی شرح وظایف ناظر هماهنگ کننده به اختصار آورده شده است
واضح ترین وظیفه ناظر هماهنگ کننده، ایجاد هماهنگی و ارتباط بین سایر ناظران و مجری است و از طرفی مسئول هماهنگی و مدیریت کنترل بر کیفیت و کمیت اجرای پروژه می باشد. در حال حاضر، ناظر هماهنگ کننده نماینده سایر ناظران در ارتباط با مراجع ذیربط می باشد.
کنترل و حصول اطمینان از اجرای ساختمان توسط سازنده یا سازندگان ذیصلاح. لازم به ذکر است در حال حاضر، طبق رویه شهرداری ها، اجرای پروژه های بالای 2000 مترمربع بایستی توسط مجری ذیصلاح مندرج در پروانه صورت گیرد و امضای برگه شروع عملیات (شروع به کار) از طرف ناظر هماهنگ کننده باید بعد از رویت قرارداد مجری انجام شود.
پس از صدور جواز ساختمانی و قبل از امضای برگه شروع عملیات(آخرین برگه از جواز)، ناظرهماهنگ کننده بایستی از ملک دیدن نماید و مطمئن شود که تخریب و یا … انجام نشده باشد. لازم به ذکر است که پس از امضای برگه شروع به کار توسط ناظر هماهنگ کننده، مسئولیت نظارت بر اجرای صحیح تخریب ساختمان، به عهده ناظر سازه بوده اما مسئولیت سایر ناظرین نیز همزمان با صدور پروانه ساختمانی آغاز می شود. بطور مثال مسئولیت مهندس ناظر برق در عملیات تخریب بیشتر متوجه کنترل ایمنی محل کنتور برق از لحاظ رطوبت و بارش های جوی است و عمده مسئولیت مهندس مکانیک در زمان تخریب شامل جابجایی کنتور آب،جمع آوری علمک گاز و کنترل محل آن به گونه ای که در محل تردد ماشین آلات خاکبرداری قرار نگیرد همچنین کنترل گرمایش در اتاق های کارگری (بخصوص در فصول سرد سال) از بدو تخریب تا اتمام عملیات ساختمانی باید توسط ناظر تاسیسات مکانیکی کنترل شود.
ارتباط مستمر و پیوسته با ناظران دیگر و اطلاع به آنان برای حضور در کارگاه در مواقع لزوم و برگزاری جلسات هماهنگی و تهیه صورت جلسات دوره ای.
رفع اختلاف نظر بین سایر ناظران و مجری، چنانچه در حین اجرای عملیات ساختمان در خصوص رعایت مقررات ملی، اجرای نقشه ها و مشخصات فنی و… بین هریک از ناظران و مجری اختلاف نظر بروز نماید در وهله نخست، ناظر هماهنگ کننده نسبت به حل اختلاف از طریق داوری اقدام خواهد نمود. در صورت عدم پذیرش نظر وی به عنوان داور توسط طرفین باید مراتب را جهت توقف عملیات اجرایی به مراجع صدور پروانه اطلاع دهد تا اقدامات لازم توسط کمیته داوری مستقر در سازمان استان، انجام شود
بررسی های صورت گرفته به شرح ذیل می باشد:
پس از ارجاع اولیه کار به مهندس ناظر، ایشان با برگزاری جلسه هماهنگی با سازنده تلاش می نماید شناخت عمومی بهتری را نسبت به عوامل محیطی و مهندسی پروژه بدست آورد. گام های موثر و قابل اهمیت در این مرحله به شرح زیر می باشد:
شناسایی کارگاه از لحاظ موقعیت و دسترسی های مربوطه به گونه ای که امکان تردد و نظارت بدون محدودیت را برای مهندس ناظر فراهم باشد.
بررسی همجواری‌ها از نقطه نظر : کاربری، قدمت بنا، تراز پی، نوع سیستم باربر، تعداد ساکنین، تعداد طبقات، امکان یا عدم امکان تخلیه سریع در هنگام بروز حادثه، فاصله نزدیکترین مراکز درمانی و آتش نشانی از محل و کنترل ایستایی ذاتی آن‌ها.
بررسی اطلاعات کلی ژئوتکنیکی شامل شناسائی خاک محل احداث، شیب و توپوگرافی زمین، سطح آب زیرزمینی وجود قنات یا چشمه آب در اطراف، فاصله محل احداث از گسل شناخته شده، عمق خاک دستی، شناسائی چاه های فاضلاب، بررسی کلی تاریخچه توپوگرافی زمین محل احداث پروژه بر اساس اطلاعات محل.
بررسی اطلاعات کلی سازه‌ای شامل: تراز گود برداری، کفایت نقشه ها و مجوز های قانونی پروژه (نظیر انطباق کلی نقشه سازه نگهبان، انطباق نقشه های سازه، معماری و تاسیسات با یکدیگر و با محل احداث) ارتفاع و طبقات ساختمان، نوع اسکلت و …
بررسی تغییرات احتمالی اجرایی از سوی مالک در نقشه های پروژه
ارزیابی توانایی کلی ارکان پروژه (مالک، مجری و محاسب) با مروری بر سوابق آن‌ها
مروری بر سوابق و مستندات پروژه در حوزه مهندس
پس از بررسی کلی پروژه ارجاع شده مهندس ناظر ساختمان نسبت به تائید یا عدم تائید کار ظرف مدتی که معمولا 48ساعت خواهد بود اقدام می نماید. در صورت تائید کار لازم است مهندس ناظر در گام نخست نسبت به طی روال اداری لازم تا مرحله انعقاد قرار داد اقدام نماید.
پس از صدور پروانه ساختمانی و انعقاد قرارداد، مهندس ناظر در صورت تشخیص فراهم بودن شرایط کاری نسبت به تایید برگه شروع عملیات کار اقدام نماید. با تایید این برگه، تعهدات قانونی مهندس ناظر آغاز می گردد. از این رو ضروری است پیش نیاز های فنی – اجرایی که لازم است از سوی مالک تحصیل گردد با دقت بررسی و در صورت انجام گام های مورد نظر نسبت به تایید برگه اقدام گردد. به عنوان یک عبارت کلی بایستی صدور تایید شروع بکار پس از پایان تجهیز اولیه کارگاه و تامین عوامل انسانی ماهر و مجری ذیصلاح صورت گیرد
پس از تایید برگه شروع عملیات، آغاز عملیات اجرایی ممکن می گردد. عملیات اجرایی با تخریب ساختمان قدیمی آغاز گردیده و با عملیات گود برداری و اجرای اسکلت ادامه می یا
برخی از شرح خدمات، هنگام شروع عملیات اجرایی ساختمان که به عهده مهندس ناظر ساختمان می باشد به شرح زیر خواهد بود
کنترل عمق خاکبرداری در انطباق با نقشه های مصوب به این معنی که ناظر می بایستی ارتفاع فونداسیون و ارتفاع بتن مگر و ارتفاع کفسازی را از نقشه ها استخراج کرده و به عمق گودبرداری دست یابد.
کنترل بر و کف پروانه ساختمانی و نقشه های مصوب. در صورت توانایی عدم مهندس ناظر در اندازه گیری بر، باید از شهرداری درخواست بازدید کارشناس بر و کف، نماید.
کنترل جا نمایی ستون ها به منظور حذف نشدن پارکینگ ها
کنترل رعایت درز انقطاع
لازم به ذکر است بررسی مشخصات هندسی و حدود اربعه ساختمان از جمله پیاده کردن محل دقیق ملک بر روی زمین، شیب های طولی و عرضی زمین و در نهایت تأیید تطابق مشخصات زمین با نقشه موجود و پروانه ساختمان با توجه به اینکه در حال حاضر مهندس ناظر نقشه بردار ارجاع داده نمی شود، مسئولیت آن بر عهده مهندس معمار میباشد بنابراین توصیه می شود مهندس معمار جهت دقت بیشتر از مجری درخواست نماید از مهندس نقشه بردار صاحب صلاحیت در موارد لزوم استفاده کند. لازم به ذکر است که تاییدیه مهندس نقشه بردار در زمینه رقوم و ابعاد رافع مسئولیت مهندس ناظر معماری نخواهد بود.
در این مرحله با توجه به نوع ساختمان در حال اجرای خود باید رعایت شدن موارد زیر توسط ناظر کنترل گردد:
کنترل محورهای طولی و عرضی ساختمان بر اساس نقشه های مصوب
کنترل نحوه پیاده سازی نقشه پی و انطباق آن با نقشه های مصوب
کنترل نوع فولادهای مورد استفاده در سازه و پی
کنترل انطباق مقاطع در محاسبات و اجرا
کنترل اجرای سقف ها
کنترل ارتفاع هریک از طبقات از جمله ارتفاع پارکینگ های ساختمان مطابق با نقشه های مصوب
در نصب اسکلت باید دقت نمود تا ستو نها در موقعیت نشان داده شده در نقشه های سازه رواداری های مجاز نسبت به صفحه ستون ها نصب شوند.
تیرها باید حتی المقدور در آکس ستون ها نصب شوند.
کنترل اجرای سفتکاری از جمله اجرای صحیح پلان معماری و تیغه بندی داخلی و خارجی در انطباق با نقشه های مصوب معماری و مباحث مقررات ملی ساختمان
کنترل بلوکاژ، کرسی چینی ها، ابعاد و اندازه دیوارها و کدهای سقف ها با احتساب نازک کاری.
کنترل اجرای صحیح تیغه های داخلی و اتصال میان تیغه ها و سقف، مطابق با آیین نامه 2800 و مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان
